ISO 14001:2004 Çevre Yönetim Sistemi

ISO 14001

ISO 14001 NEDİR? 
Bir kuruluşun faaliyetlerini içinde yürüttüğü; hava, su, toprak, doğal kaynaklar, bitki topluluğu, hayvan topluluğu ile insanları da ihtiva eden ortam ve bunun arasındaki ilişkiye “çevre” denilmektedir.

İnsanın içinde bulunduğu ve birlikte yaşadığı bu çevrenin, gelişen teknoloji ve sanayi sonucunda giderek yok olduğu göz ardı edilemez bir gerçektir. Artan dünya nüfusu, teknolojinin baş döndürücü gelişim ve ilerleme hızı, yaşam alanlarındaki daralma, doğal çevrenin tahribatı, gürültü, hatalı uygulamalar, bilgi eksikliği ve eklenebilecek birçok nedenle çevre kirliliği, son yıllarda insan yaşamını ve yaşam kalitesini tehdit eden en önemli sorunlardan birisidir.

20 nci yüzyılın ikinci yarısından itibaren insanlığı tehdit eden problemlerden birisi haline gelen çevre sorunları ve kirliliği, sanayileşmenin sonucunda iyice hissedilir hale gelmiştir. Önceleri sadece kirlenme olarak algılanan ve uluslararası boyut kazanmadan yerel özellik taşıyan çevre sorunları, gün geçtikçe hızla çoğalmış, yerellikten kurtulup tüm dünyanın sorunu olmuştur. İşte bu noktada insanlığın çevreye verdiği zararı azaltmak için çevre standartları, çevreye yönelik ulusal ve uluslararası yasal mevzuatlar uygulamaya alınmıştır. Bu kapsamda çevrenin korunmasına yönelik olarak Uluslararası Standartlar Organizasyonu (ISO) tarafından yayımlanan standart serisine ISO 14000 serisi denilmektedir.

ISO 14000 serisi standartları, özünde, doğal kaynak kullanımının azaltılması, toprağa, suya, havaya verilen zararların minimum düzeye indirilmesini amaçlayan standartlar bütünüdür. Bunu da çevre performansının izlenmesi ve sürekli iyileştirilmesi temeline dayandırmakta ve çevre faktörlerine ilişkin olarak ilgili mevzuat ve kanunlar tarafından tanımlanmış koşullara uymayı şart koşmaktadır.

ISO 14000 serisi içinde belgelendirilmesi yapılan standart ISO 14001 Standardı’dır ve yürürlükte olan standardın tam adı ISO 14001:2004 Çevre Yönetim Sistemleri-Şartlar ve Kullanım Kılavuzu’dur. ISO 14001 ürünün hammaddeden başlayarak müşteriye sunulmasına kadar olan süreçte çevresel faktörlerin belirlenmesi ve bu faktörlerin gerekli önlemler ile kontrol altına alınarak çevreye verilen zararın en aza indirilmesi için kılavuzluk yapan bir standarttır. ISO 14001, işletmelerin çevreye verdikleri veya verebilecekleri zararların sistematik bir şekilde azaltılması, mümkün olduğu durumlarda ortadan kaldırılması için geliştirilen bir yönetim sistemidir.

ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi Standardı ve ilgili standartlar serisi, hazırlanışı itibarı ile tüm ülkelerde yürürlükte olan çevre yasaları ve uygulamaya yönelik yönetmelikler ile uyumlu bir yapıda olduğundan, uygulamalar genel olarak mevzuat şartlarının getirdiği yükümlülüklerin karşılanması ile paralellik gösterir ve uygulamaların bir sistem dahilinde gerçekleştirilmesi için zemin oluşturur.

ISO 14000 standart serisi, birçok standart içermektedir. Bu standartlar içerisinde en önemlileri ve bilinenleri:

  • ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemleri-Şartlar ve Kullanım Kılavuzu
  • ISO 14004 Çevre Yönetim Sistemleri-Prensipler, Sistemler ve Destekleyici Tekniklere Dair Genel Kılavuz
  • ISO 14020 Çevre Etiketleri ve Beyanları-Genel Prensipler
  • ISO 14031 Çevre Yönetimi-Çevre Performans Değerlendirilmesi-Kılavuz
  • ISO 14040 Çevre Yönetimi-Hayat Boyu Değerlendirme-İlkeler ve Çerçeve
  • ISO 19011 Kalite ve Çevre Yönetim Sistemleri Tetkik Kılavuzu

Sonuç olarak;

  • ISO 14001 Standardı, çevreye verilen zararın en aza indirilmesi için oluşturulmuş bir standarttır.
  • ISO 14001 uygulamaları, genel olarak mevzuat yükümlülüklerin karşılanması ile paralellik gösterir.
  • ISO 14001, bir ürün standardı değildir, ne üretildiği ile değil nasıl üretildiği ile ilgilenir.
  • Sektör ve ölçek gözetmeksizin her işletmeye uygulanabilen ve gönüllük esasına dayalı bir yönetim sistemidir.


ISO 14001 Standardı’nı kimler kullanabilir/uygulayabilir?
Uluslararası ve ulusal piyasada kendine saygın bir yer tutmak isteyen kuruluşlar için neredeyse bir ürün ve hizmet pasaportu gibi algılanmaya başlanan ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi’ni başta endüstriyel kuruluşlar ve kamu kuruluşları olmak üzere, ürün ve hizmet sağlayan tüm kuruluşlar ve üreticiler uygulayabilir.
ISO 14001’İN FAYDALARI
ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi, bir işletmenin faaliyetleri dolayısıyla çevreye verdiği zararın ve doğal kaynak tüketiminin en aza indirilmesini sağlar. Son yıllarda tüm dünyada çevreye verilen önem doğrultusunda, çevreye duyarlı olan kuruluşların; toplum, müşteri ve yatırımcılar üzerinde itibarlarını arttırdıkları görülmüştür. ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi’nin uygulanması ile çevreye ve sürdürülebilir kalkınmaya verilen önem gösterilmekte ve böylece işletmeler, müşterileri için tercih sebebi olmaktadır. Bunun yanında, Çevre Yönetim Sistemi’ni etkin bir şekilde uygulayan işletmelerde doğal kaynak tüketiminin azaltılması yoluyla maliyetlerinde azalma olduğu görülmüştür. Ayrıca mesuliyetle sonuçlanan olayların azalmasıyla birlikte sigorta maliyetlerinin de azaldığı gözlemlenmektedir.

Çevre, Avrupa Birliği entegrasyonunda da önemli konulardan birisidir. Bununla birlikte, Çevre ve Orman Bakanlığı’nın yaptığı denetimler de ISO 14001 Standardı’nın isteklerine paralellik göstermekte, ISO 14001 Standardı’nın uygulanmasıyla mevzuat şartlarına uyum artmaktadır.

Özetlemek gerekirse, ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi’nin faydalarını aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür:

  • Ulusal ve uluslararası yasal mevzuatlara uyum sağlanır.
  • İzin ve yetki belgelerinin alınmasını kolaylaştırır.
  • Ulusal ve uluslararası alanda itibar kazandırır.
  • Çevre etkilerinden kaynaklanan maliyetler düşer.
  • Doğal kaynakların etkin kullanımı sonucunda masraflar azalır verimlilik artar.
  • Müşteriye, çevre yönetimi için bir yükümlülük altına girildiği güvencesinin verilmesiyle, müşteri güveni artar.
  • Mesuliyetle sonuçlanan olayları azaltır dolayısıyla mali sorumluluk sigortası maliyetlerini düşürme potansiyeli sağlar.
  • Şirket faaliyetlerinden kaynaklanan kirlilik, kaynaktan başlayarak kontrol altına alınır ve kirlenme azaltılır.
  • Potansiyel tehlike durumlarının belirlenmesi sayesinde acil durum ve kazalara karşı hazırlıklı olunduğundan kayıpla sonuçlanan olaylarda azalma görülür.
  • İşyeri kalitesinin dolayısıyla işçi moralinin yükselmesi sağlanır ve işletmeye bağlılık artar.
  • Personele verilen eğitimler sayesinde çalışanlarda çevre bilincinin artması sağlanır.
  • Yeşil üretim süreçlerinin önemli olduğu pazarlara girmeyi kolaylaştırır.

 

ISO 14001 STANDARDI’NIN YAPISI
ISO 14001 Standardı, temel olarak 4 ana maddeden oluşmaktadır. Çevre Yönetim Sistemi’ne ilişkin şartlar standardın 4. maddesinde verilmekte olup, ilk üç madde standarda ilişkin genel açıklamaları içermektedir ve uygulama maddeleri değildir. Standardın 4.1 maddesi Çevre Yönetim Sistemi’ne ilişkin genel şartları, 4.2 maddesi çevre politikası ile ilgili şartları, 4.3 maddesi Çevre Yönetim Sistemi’nin planlanmasına ilişkin şartları, 4.4 maddesi Çevre Yönetim Sistemi’nin uygulanması, dokümantasyonu ve ayrıca kaynakların yönetimi ile ilgili şartları, 4.5 maddesi tüm bu yapılanların ölçülmesi ve değerlendirilmesi ile ilgili şartları ve 4.6 maddesi ise yönetimin gözden geçirmesi ile ilgili şartları tanımlar.